Marseille Culturele Hoofdstad / Simon Franke - Trancity

Met flinke stukken in de landelijke dagbladen worden we er deze maand aan herinnerd dat Marseille dit jaar culturele hoofdstad is. Die aandacht is terecht. Marseille is een van de meest interessante steden van Europa. Twee jaar geleden was ik als deelnemer van een studiereis van het Mondriaan Fonds een aantal dagen in deze Zuid-Franse stad. Dat was een van de hoogtepunten in een reis op zoek naar bottom-up initiatieven in negen Europese steden.

Een Franse stad, maar eigenlijk is het vooral een Mediterrane stad. En het sterke van de programmering van de culturele hoofdstad is dat gegeven.
De bevolkingssamenstelling, de economische activiteiten en de culturele identiteit zijn sterk georiënteerd op de andere landen rond de Middellandse Zee. Dat valt vooral terug te zien in buitenwijken als Bassens en Parc Kalliste, waar de Noord-Afrikaanse immigranten wonen.
Maar in het centrum van de stad gaat het stadsbestuur nogal ambivalent te werk. Het masterplan Euromediterranée kent een rücksichtloze aanpak; veel sloop, waarbij ook bijvoorbeeld de oude (Noordafrikaanse) vlooienmarkt  het veld moet ruimen. Tegelijkertijd zie je dat dienstverlening, nieuwe en oude economie, permanent en tijdelijk gebruik van de oude haventerreinen en -loodsen gecombineerd wordt met woningbouw. In een voorbeeldig gerestaureerde pakhuiscomplex is de formele dienstverlening gehuisvest en in Belle de Mai, de oude tabaksfabrieken van Seita vindt de (theater)cultuur en de informele economie onderdak.

Het nieuwe museum
Maar wat uiteindelijk de meeste indruk op mij heeft gemaakt was het verhaal over het in juni te openen Musée des Civilisations de Éurope et de la Méditerranée. De directeur van het museum heeft een intelligente omgang gekozen met het verleden van de stad. De leidraad voor de programmering is dat cultuur bestaat uit drie elementen:
1. Herinneringen en verhalen;
2. De werkelijkheid van het dagelijks leven;
3. Creatie, de mens als maker.
Hier dus geen zuiver historisch museum met een verhaal langs de lijn van de officiële geschiedschrijving of een presentatie van hoogtepunten uit de kunsten.  Hier staat centraal dat cultuur een product is van de gehele samenleving en dat dat product iedere dag opnieuw wordt gevormd door de bewoners van de stad en gezien de bevolkingssamenstelling strekt die cultuur zich uit tot het hele Middellandse zeegebied. Gaat dat zien, zou ik zeggen!

Over de studiereis van het Mondriaan Fonds verscheen o.a. Lelysteden – Een associatieve reisgids. Klik hier voor meer informatie over deze publicatie. (Op de foto de bouwput van het museum twee jaar geleden).