Boekenmarkt in crisis? / Simon Franke - Trancity

Terwijl de boekenmarkt ernstig te lijden heeft van de economische crisis profileert Trancity zich juist nu weer nadrukkelijk als uitgever van boeken over stedelijke ontwikkelingen. De nieuwe samenwerking met Valiz en ook het verdwijnen van andere uitgevers op dit gebied maakt dat ik steeds meer verzoeken krijg om nieuwe publicaties uit te brengen. Maar tegelijkertijd wordt me ook gevraagd of dat wel zo verstandig is op dit moment. Laten we eerst even kijken wat er aan de hand is.

Krimp
De Nederlandse boekenmarkt is aan het krimpen. Na een tweetal jaren waarin de totale omzet met een procent of 5 per jaar achteruitging, is het eerste kwartaal van 2012 tamelijk dramatisch: een omzetverlies van 20 procent. Voor de literaire fictie is het meer, voor informatieve non-fictie wat minder. Dit is krimp op een consumentenmarkt, waar uitgevers, maar vooral ook de boekhandel last van heeft. Voor het soort boeken dat Trancity maakt is het omzetverlies nog sterker. We maken vakboeken voor disciplines die het behoorlijk moeilijk hebben. Bureaus voor architectuur en stedenbouw zijn drastisch ingekrompen. Bij corporaties en ontwikkelaars ligt de boel stil. Op zorg en welzijn wordt bezuinigd en ook bij lokale overheid zet de krimp in. De hele sector waar Trancity zich op richt heeft financiële problemen. En dat is te merken in de gemiddelde verkochte oplage van de boeken die verschijnen. Die is in onze sector inmiddels misschien wel gehalveerd in vergelijking met een aantal jaren geleden. En dan hebben we het nog niet eens over factoren die mede bepalend zijn voor de toekomst van het boek: ontlezing, internet, e-books. Op dit moment is dat in onze specialismen nog niet echt een factor van belang maar dat kan veranderen zodra bijvoorbeeld de e-readers of de tablets geschikter worden voor de combinatie van lezen en beelden kijken. Heeft het nog zin om boeken uit te geven over stedelijke zaken.

Boeken blijvend van waarde!
Wat mij betreft wel, maar het zullen er overall minder worden (geen probleem), althans voor zover het boeken betreft die door onafhankelijke uitgevers op de markt worden gebracht. We zullen wel een toename gaan zien van publicaties die gratis worden verspreid door allerlei belangenclubs. Instellingen die vroeger in zee gingen met een uitgever brengen steeds vaker zelf publicaties uit die ze verspreiden in hun eigen netwerk. En de boeken die wel door uitgevers op de markt worden gebracht zullen we kritischer moeten selecteren (ook geen probleem). Is een boek wel het geschikte medium, kan de informatie niet beter worden gebracht via digitale kanalen; is het echt een boek waar een publiek op zit te wachten? Alleen boeken die langer mee kunnen hebben nog zin. Alleen boeken die essentiële informatie overbrengen, verdieping geven, centraal in een discussie komen te staan zullen zinvol blijven. En die boeken zullen steeds minder verkocht worden via de traditionele boekhandelskanalen. Webwinkels worden steeds belangrijker en specifieke doelgroepen in het onderwijs of via professionele en maatschappelijke organisaties zullen de afnemers zijn omdat hun achterban echt iets aan het bewuste boek heeft.

Trancity voorbeelden
Afgelopen najaar verscheen  het boek van Jos Gadet Terug naar de stad. Veel recensies’, heftige debatten en dan ook wel een goede verkoop. Toen bleek opeens weer dat een boek een discussie op gang brengt en dat een boek daarin veel effectiever blijkt dan andere middelen. Verdieping aanbrengen kan ook met een boek.
Er is veel aandacht voor stadslandbouw; informatie gaat prima via internet. Toch verschijnt einde van het jaar bij ons een boek (Farming the City) waarin fundamenteel wordt nagedacht over de relatie van stadslandbouw met sociale en economische processen in de stad. Ik ben ervan overtuigd dat dit boek een meerwaarde heeft op alle andere bronnen van kennis over het onderwerp. En dat geldt op dezelfde wijze voor twee boeken die ook dit najaar gaan verschijnen, één over Maatschappelijk Vastgoed en één over de Openbare functie van private gebouwen. En de deze zomer te verschijnen Atlas Nieuwe Steden in Nederland heeft de potentie om hét boek te worden over de Nederlandse groeikernen, een boek dat nog jarenlang geraadpleegd gaat worden.

Nieuwe markt
Maar vanzelf zal het niet meer gaan. Specifieke marketing is nodig. Heel belangrijk is dat we met de inhoud van het boek meer weten te organiseren. Debatten, landelijke studiedagen of juist lokale bijeenkomsten, waarbij het boek de basis is voor een op de situatie toegespitst gesprek. En naast verkoop blijven subsidies noodzakelijk en hoe dat er volgend jaar uit ziet weet niemand. Een probleem is ook dat de markt buiten Nederland veel groter is dan in ons land. Dat boek over stadslandbouw verschijnt alleen in het Engels; daarmee komt de verwachte verkoop opeens weer in de plezierige aantallen. Maar dan is het wel de vraag of de informatie wel helemaal overkomt bij de beoogde doelgroep in Nederland. Voor subsidiegevers is dit ook een lastige afweging. Kennisoverdracht is een reden tot subsidiëring van een boek, maar een redelijk hoeveelheid verkoop met eigen inkomsten is ook een eis. Hoe dat verder gaat? Nog niet echt bekend. Nieuwe digitale vormen zullen natuurlijk ook belangrijker worden. Kleinschalig, gespecialiseerd uitgeven met grote inhoudelijke betrokkenheid en zo laag mogelijke kosten is in ieder geval waar ik in geloof en het is daarom de kern van de uitgeefsamenwerking die Trancity is aangegaan met Valiz. Wordt vervolgd!