Dakloos in de VS en in NL / Simon Franke – Trancity

‘Home is the center of life’, schrijft Matthew Desmond in Evicted – Poverty and profit in the American City. Acht families zijn de rode draad in zijn boek, families voor wie een dak boven het hoofd niet vanzelfsprekend is. Die families staan voor miljoenen Amerikanen die met regelmaat uit huis gezet worden omdat zij de huur niet kunnen betalen. Desmond schreef een magistraal boek met verhalen die zo uitzichtloos zijn, dat je het boek met regelmaat moet wegleggen omdat zoveel ellende niet te behappen is. ‘Home is the center of life’, maar als je geen ‘home’ hebt kom je in een spiraal van armoede, werkloosheid en criminaliteit terecht. In Nederland is het niet anders: eerst huisvesting en dan aanpak van problemen, andersom werkt niet.

Uitzetting veroorzaakt armoede
Huisvesting is een basisrecht voor iedereen. En een eeuw lang was het in de VS net als elders gebruik om zo’n 30 procent van je inkomen te besteden aan woonlasten. Dat was vroeger, inmiddels betaalt het merendeel van de armen in de VS meer dan de helft van hun inkomen aan huur. Dat lukt dus velen niet en huisuitzetting is het gevolg. In Milwaukee (waar de auteur zijn boek op heeft gebaseerd) wordt in een jaar tijd 1 op de 8 arme huurders geconfronteerd met uitzetting en vreest een zelfde aantal huurders dat dat binnenkort staat te gebeuren.
Huisuitzetting betekent een leven op straat, in verlaten slooppanden, in opvangcentra, bij familie. Maar het betekent nog veel meer. Uitzetting is niet alleen een gevolg van armoede, het is de belangrijkste veroorzaker van armoede. Het verbreekt gemeenschappen, het duwt kinderen in de criminaliteit, het maakt het onmogelijk om regelmatig werk te hebben, veroorzaakt ziekte en depressie.

Zonder huis valt het leven uit elkaar.
‘Without a home everything else falls apart’, is het motto van Desmond op zijn website. Hij denkt dat zorgen voor huisvesting belangrijker is dan allerlei sociale programma’s en armoedebestrijding. Of beter gezegd, hij vindt dat er eerst huisvesting moet zijn en dan pas zorg en ondersteuning. Zijn oplossing is dat iedereen onder een bepaalde inkomensgrens een housing voucher krijgt. Dat geeft recht op een redelijke huisvesting waaraan bewoners zelf maximaal dertig procent van hun inkomen betalen en de rest via hun voucher door de overheid wordt betaald. De VS is geen land van sociale huur en het is dus logischer om het via het inkomen te regelen. Richard Florida bepleit in zijn recente boek The new urban crisis ook oplossingen via belasting en inkomen. Dat sluit wellicht aan bij stemmen in Nederland die af willen van de inkomensgrens bij sociale huur.

31.000 daklozen in Nederland
Dak- en thuislozen zijn er ook in Nederland. Niet zoveel als in de Verenigde Staten. Er is buiten vakkringen van zorg en welzijn te weinig aandacht voor in de ruimtelijke vakkring, misschien met uitzondering van de corporaties. Volgens cijfers van het CBS neemt het aantal daklozen in Nederland toe en zijn er nu circa 31.000 daklozen. Een stijging van 13.000 ten opzichte van 2010 en die stijging zet door. Vanuit de brancheorganisatie Federatie Opvang komt een pleidooi dat verrassend overeenkomt met de aanbeveling van Desmond Morris: Zorg eerst voor een huis en ga van daaruit werken aan drugsverslaving, schuldsanering, psychische problemen, etc. Zonder een vaste verblijfplaats heeft het geen zin dergelijke problemen aan te pakken. Maar, woningen voor daklozen die onder begeleiding verder kunnen in het leven, zijn er veel te weinig. Er is dringend behoefte aan kleine woonunits van misschien maar twintig vierkante meter. Zonder zo’n plek leven mensen op straat en blijven zij onderdeel van het hulpcircuit zonder optie om daaruit te groeien. Dit is de opgave voor iedereen die werkt aan een inclusieve en rechtvaardige stad.

Simon Franke doet samen met Wouter Veldhuis van MUST onderzoek naar de rechtvaardige stad, een stad toegankelijk voor iedereen. Meer lezen