Haarlem: een gesegregeerde stad / Simon Franke - Trancity

‘Haarlem alleen voor de rijken?’ Onder die titel hadden we ook in mijn eigen woonplaats in de aanloop naar de verkiezingen voor de gemeenteraad een debat over de woningmarkt.
Ik ging er niet zozeer heen om de standpunten van de politieke partijen te horen, die waren weinig verrassend en met twaalf partijen die aan het woord mochten komen is er niet veel ruimte voor verdieping. Toch was het een levendige en interessante bijeenkomst door verschillende inhoudelijke bijdragen. Ik wist altijd al wel dat Haarlem behoorlijk gesegregeerd is, maar deze avond gaf mij een scherper beeld.

Verdringing door Amsterdammers
Haarlem is, vooral bij Amsterdammers die hun eigen stad te duur vinden, bijzonder populair. Maar ook voor hen wordt Haarlem onbetaalbaar en is er nauwelijks aanbod, niet in de koopmarkt en niet in de huurmarkt. Om nog maar te zwijgen voor Haarlemmers die het huis van hun ouders willen verlaten of doorstromen. Zij worden uit de markt gedrukt door de toestroom van buiten.
We praten dan wel over de populaire wijken van Haarlem. In bijvoorbeeld Schalkwijk, met ruim 30.000 inwoners de grootste naoorlogse uitbreidingswijk van Haarlem, ligt de vierkante meter prijs op zestig procent van die populaire wijken.

Verdeelde stad
Nu wordt Haarlem vaak gezien als een keurige stad, prima woonklimaat met royaal cultuur- en winkelaanbod en weinig grote stadsproblemen. Dat is ten dele waar, maar wat vaak niet wordt gezien is dat Haarlem een sterk verdeelde stad is. Direct noord van het station, centrum, west (de vooroorlogse stad op de foto) en zuid zijn populair. De binnenstad, het station en de duinen zijn vanuit die wijken dichtbij; het is er duur wonen. Dit deel van de stad kent voor meer dan negentig procent autochtone bewoners. Noord-noord, bijna de hele oostelijke rand (de naoorlogse stad op de foto) en met name Schalkwijk in het zuid-oosten zijn duidelijk minder populair en goedkoper. Hier is nauwelijks de helft van de bevolking autochtoon. Het opvallende is dat het lijkt of die twee delen van de stad nauwelijks mengen. Loop je op zaterdag door de Grote Houtstraat, de hoofdwinkelstraat, dan is de binnenstad kennelijk 'bezit' van de rijkere wijken, wat nog wordt versterkt door publiek uit de pas echt rijke buurgemeenten Heemstede en Bloemendaal.
Mijn eigen wijk is in 35 jaar sterk veranderd. Toen vooral particuliere huur, nu bijna helemaal koop en inmiddels een van die populaire wijken. Op een straatfeest vertelt een buurvrouw enthousiast hoe divers onze wijk wel niet is. Ja, verduidelijkt ze: je hebt hier alle leeftijden. Absoluut waar, maar ook wel de enige diversiteit die hier te vinden is.

Sociale huur
Dan hebben we het over de koopmarkt en de vrije sector huur. Hoe zit het in Haarlem met de sociale huur? Het percentage sociale huur in Haarlem is nog geen dertig procent; voor een grote stad niet bijzonder hoog. Dat percentage is de laatste jaren ook afgenomen. Er is vijf jaar lang niks bijgebouwd en wel via liberalisering en sloop vanaf gegaan. Cijfers maken duidelijk dat de corporaties vooral verkochten in de al genoemde populaire wijken, waar het aandeel sociale huur toch al lager was dan gemiddeld. Plannen die er nu liggen voor nieuwe sociale huurwoningen zijn ook niet bedoeld voor die wijken. Voor de gemeente telt bij nieuwbouw de grondopbrengst, maar op de bijeenkomst schetst een corporatiedirecteur ook helder de negatieve effecten van de verhuurderheffing. Die afdracht van belasting is gebaseerd op de WOZ-waarde van de woningen. Het is duidelijk dat de corporatie bij verkoop van bestaande woningen in deze wijken twee vliegen in een klap slaat. Als ze dan toch moeten verkopen dan liever deze huizen. Meer opbrengst en minder heffing af te dragen.
Hoewel het akkoord van het nu nog zittende college van B&W vier jaar geleden zich uitsprak tegen een verdeelde stad, is het resultaat het tegenovergestelde.

Segregatie
Is een sterk gesegregeerde stad een probleem? Je kan ook blij zijn dat er wijken zijn die minder kostbaar zijn en waar tegen lagere kosten sociale huur te realiseren is. En het argument dat menging goed is omdat het armere stadsbewoners optrekt is in de statistiek overtuigender dan op straat. Maar voor mij is zorg over een verdeelde stad zorg over een verdeelde samenleving, die ontstaat als het ene deel van de bevolking nooit in Schalkwijk komt en het andere deel nooit in de Grote Houtstraat.

Het debat vond plaats in De Pletterij. De livestream is nog te bekijken op hun website. Speciaal aanbevolen is het kleine college van Henk Sloos, een betrokken burger die alles weet van de sociale huur in Haarlem. Zijn bijdrage aan het debat start op minuut 24.50.
Trancity en MUST doen onderzoek naar ‘De rechtvaardige stad’. Daar past een debat ‘Haarlem alleen voor de rijken?’ prima in. Meer over ons project lees je hier.